Məna yoldaşı

Məna bu mənaları ifadə edə bilər:

Köməkçi məna bir sözün əsas mənası ilə əlaqədar zamanla ortaya çıxan fərqli mənaların hər birisidir. Sözün əsas (birinci) mənasından başqa, ancaq əsas məna ilə çox və ya az yaxınlığı olan yeni məna köməkçi məna adlanır. Yaxınlıq və oxşarlıq ümumiyyətlə bir sözün köməkçi mənasını qazanmasında mühüm rol oynayır. Köməkçi mənalar əsas məna ilə birlikdə həqiqi mənaları təşkil edir. Məsələn, "göz" dedikdə ağla gələn ilk şey sözün əsas mənası olan orqan adıdır. Lakin "iynənin gözü", "çantanın gözü", "masanın gözü" kimi ifadələr bənzətmə ilə əldə edilən yeni mənalardır. Bunlara köməkçi mənalar deyilir.

Məna sözün bildirdiyi fikirdir. Sözlər birdən çox məna verə bilər. Bu vəziyyətdə mənaların biri orijinal məna, digəri köməkçi məna, başqa biri metaforik mənadır. Sözlər zamanla zənginləşə və ya mənasını itirə bilər. Onların mənasını itirməsinə məna kiçilməsi, yeni mənalar qazanması hadisəsinə isə məna genişlənməsi deyilir. Semantika sözlərin mənalarını və onların zamanla dəyişilməsini müşahidə edir. Sözlər həqiqi və məcazi mənada olurlar. Bəzi sözlər tarixi dövr ərzində həqiqi mənasını itirərək slenqə çevrilir. Bəzi sözlər çox mənalıdır: Gül kimi və yaxud dil kimi. Bəzi sözlər geniş mənalarından əvvəl dar məna ifadə edirlər.

Məna bu mənaları ifadə edə bilər:

Məna sürüşməsi — sözün istifadəsinin təkamülü ilə əlaqəli dil dəyişikliyinin forması, sözün müasir mənasında onun əsl (tarixi) söz ilə fərqlənməsi. Diaxronik (və ya tarixi) dilçilikdə məna sürüşməsi sözün bir mənasından başqa mənasına keçməkdir. Kişi — Əvvəlcə söz sadəcə "insan" (qadınlar da daxil) demək idi. Hal-hazırda başqa türk dillərində "kişi", "keşe", "kisi" və s formalarında "insan" mənasını daşıyır. Tanrı — əvvəlcə "göy, asiman" demək idi. Hun türkləri bu sözü "göy, asiman" mənasında "teŋri" şəklində istifadə edirdilər, onlar isə bu sözü çincə "çeŋli" sözündən törədiblər. Qızıl — sözün əsl mənası "qırmızı"dır. Azərbaycan dilində "qızılbaş", "qızılgül" kimi sözlərdə də "qırmızı" mənasını daşıyır, lakin müasir Azərbaycan dilində məna sürüşməsi oldu.

Namiq Həsən oğlu Əliyev (1 noyabr 1971, Sumqayıt) təxəllüsü Namiq Məna — Azərbaycan meyxanaçısı, bədihəçi şairi. AYB Qubadlı Regional Bölmənin sədri, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin Sumqayıt regional idarəsinin əməkdaşı. Yeni Azərbaycan Partiyasının üzvüdür. Namiq Həsən oğlu Əliyev 1 noyabr 1971-ci ildə Sumqayıt şəhərində anadan olub. Əslən Zəngəzurdandır. 28 saylı orta məktəbi bitirib. Mədəniyyət və İncəsənət universitetinin dram teatrı və kino aktyorluq fakultəsini bitirib. 10 yaşından şeir yazmağa başlayıb. Şifahi xalq ədəbiyyatının bir qolu olan bədihə (meyxana) janrı ilə fəaliyyət göstərib. Qoyma ay qardaş vətən əldən gedir, Xəzan gəlibdir, Çəmən əldən gedir.

Əsas məna; Bir sözün ortaya çıxmasına səbəb olan, həmin sözün zehndə meydana gətirdiyi ilkin mənasıdır. Bu mənadan əmələ gələn və sıx əlaqəli olan yeni mənalar törəmə mənalar adlanır. Əsas və köməkçi mənalar birlikdə “həqiqi mənaları” təşkil edir. Məsələn, “ayaq” sözü canlılardakı əzalardan biridir. Bu məna sözün əsas mənasıdır. Eyni söz masa ayağı üçün istifadə edildikdə, törəmə mənalardan birinə çevrilir. Aşağıdakı cümlələrdə altından xətt çəkilmiş sözlər əsas mənalarında istifadə olunmuşdur: Həkim ağrıyan gözümü diqqətlə müayinə etdi. Uşaq ağzını salfetlə sildi. Tez otağın qapısını bağladım.

Məna — hər sözcüyün izah etdiyi düşüncədir. Sözlər birdən çox anlama gələ bilər. Bu vəziyyətdə mənalardan biri digərləri üçün məcazi mənadır. Sözlər zamanla yeni mənalar götürərək zənginləşə bilər. Zamanla mənalarının itirmələrinə məna daralması deyilir. Dar mənası olan sözlərin mənalarının genişləməsinə də məna genişləməsi deyilir.

Antiqona ( q.yun. Ἀντιγόνη ) — qədim yunan mifologiyasında personaj. Fessaliya Ftiotida padşahı Evrition onu Peleyə həyat yoldaşı kimi verilmiş və o, eyni zamanda padşahlığın üçüncü hissəsini almışdır. Kalidon ovu zamanı Peley təsadüfən Evritionu qətlə yetirmiş və Fessaliyadan qaçmağa məcbur olmuşdur. İolk padşahı Akast Peleyi qətlin çirkabından təmizləmişdir. Sonuncunun həyat yoldaşı Astidamiya Peleyə ehtirasla alovlanmış və rədd edilərək onu zorla ona təcavüz etməkdə günahlandırmışdır. Antiqona ümidsizlikdən özünü asmışdır. Peley daha sonra İolku fəth etmiş, Akastı və onun həyat yoldaşını edam etməklə qisas almışdır.

Peribeya ( q.yun. Περίβοια) — yunan mifologiyasında Korinf tsiklına aid personaj, Korinf padşahının həyat yoldaşı və ya Edipi övladlığa götürən qadın. Peribeya mənbələrdə əsasən Edip hekayəsi ilə əlaqədar olaraq xatırlanır. Peribeya Korinf və ya Sikion padşahı Polibin həyat yoldaşı idi. O, Kiferon yamacında tapılmış bir tənha uşağı övladlığa götürmüş və ona Edip adını qoymuşdur. Peribeya onun mənşəyi haqqında həqiqəti gizlətməyə başlamışdı. Psevdo-Apollodorun təqdim etdiyi versiyaya görə, bir gün Edip həmyaşıdları tərəfindən bu mənşəyə sahib biri adlandırılanda, o, "Peribeyadan bunu soruşmağa başlamış, lakin ondan heç nə öyrənə bilməmişdir".

Teodora (Yunanca: Θεοδώρα, təq. 500 və ya 497, Kipr Respublikası və ya Suriya – 28 iyun 548, Konstantinopol) — Teodora Bizans İmperiyasının ən məşhur simalarından biridir. İmperator I Yustinianın həyat yoldaşı kimi o, təkcə imperiyanın siyasi və dini həyatında deyil, həm də incəsənət və mədəniyyətdə mühüm şəxsiyyət olmuşdur. Teodoranın həyatı və irsi Bizans tarixi və Bizans imperatorlarının rolu haqqında çox şey deyir. Teodora təxmini 500-cü illərdə anadan olub. Atası ayı təlimçisi, anası isə aktrisa və ip gəzintiçisi idi. Teodora Konstantinopolda böyüdü və gənc yaşlarında aktrisa və mim sənətində şöhrət qazandı ancaq, dövrün tarixçisi Prokopi sözdə "Gizli Tarix" əsərində Teodoranın keçmişdə fahişə olduğunu deyir amma müsair tarixçilikdə bunun böhtan olduğu düşünülür. O, gözəlliyi, zəkası və xarizması ilə tanınırdı. 523-cü ildə o, imperiyanın gələcək hökmdarı Yustinianla tanış olur və onunla evlənir. Teodoranın Yustinianla evlənməsi Bizans tarixində dönüş nöqtəsi oldu.

Feodora Kantakuzenos (yun. Θεοδώρα Καντακουζηνή; təq. 1332, Bizans imperiyası – ən tezi 1381, Konstantinopol) və ya Feodora Xatun — Bizans şahzadəsi, imperator VI İohann ilə alman mənşəli kraliça İrini Asaninin üç qızından biridir. O, Osmanlı sultanı olan Orxan Qazinin dördüncü və sonuncu həyat yoldaşı olmuşdur. == Mənşəyi == İmperator VI İohann ilə onun german mənşəli həyat yoldaşı olan kraliça İrini Asaninadan olan üç qızından biridir. Tarixçi Nikifor Qriqora bir fəsildə onu səhvən “Mariya” adlandırmışdır. == Bioqrafiyası == 1346-cı ilin yanvar ayında o, atasının yüksələn Osmanlı bəyliyi ilə ittifaqını möhkəmləndirmək və davam edən Bizans vətəndaş müharibəsində Osmanlıların Savoyyalı imperator-regenti olan Annaya yardım göndərməsinin qarşısını almaq üçün Osmanlı hökmdarı olan Orxan Qazi ilə nişanlanmışdır. Evlilikləri də elə həmin ilin yayında baş tutmuşdur. Valideynləri və bacıları onu Orxanın sarayının nüfuzlu adamları ilə bir atlı qaravul alayının da iştirak etdiyi Osmanlı nümayəndə heyətinin 30 gəmidən ibarət donanma ilə gəldikləri Selimbriyaya qədər onu müşayiət etmişdirlər. Tədbir Selimbriyada baş tutmuş və Orxanın nümayəndələri onu toyun keçiriləcəyi Mərmərə dənizinin o tayındakı Vifiniya torpaqlarında olan Osmanlı ərazisinə qədər onu müşayiət etmişdirlər.